Alles verandert van Kristien Hemmerechts is een lastig boek. Dat heeft veel te maken met geloofwaardigheid, maar vooral met het belang en de waarde van die geloofwaardigheid. Moet deze roman als een uiting van realisme worden gelezen, of net niet? En wat is het verschil?

Hemmerechts heeft een bestaande roman als vertrekpunt genomen, namelijk Disgrace van J.M. Coetzee uit 1999, vertaald als In ongenade. In een postmoderne traditie is een dergelijk narratologisch experiment haast onvermijdelijk: ieder boek is een reactie op andere teksten; elke roman herschrijft meerdere bestaande romans. Alles verandert is ??cht anders, aangezien het ondenkbaar is zonder dat ene boek van Coetzee ??? Hemmerechts heeft haar roman zelfs aan de Nobelprijswinnaar opgedragen.

Wie een dergelijk avontuur onderneemt, moet ????n belangrijk besluit nemen: bestaat het ???bronboek??? in het fictionele universum van mijn eigen roman of slechts in het hoofd van de lezer, alleen al omdat het op de achterflap wordt aangegeven? Coetzee zelf heeft die vraag meermaals beantwoord. Foe uit 1986 is een herneming van Robinson Crusoe van Daniel Defoe, alsof iemand een parallelle wereld bouwt met dezelfde bouwstenen, of preciezer: alsof er wordt verteld wat er in dat eerste verhaal onverteld is gebleven. The Master of Petersburg uit 1994 gaat over Dostojewski terwijl hij Boze geesten schrijft, en biedt dus een blik op de werkelijkheid die aanleiding heeft gegeven tot het ontstaan van een andere roman. Weer een ander soort ???reactieroman??? is het ophefmakende Meursault, contre-enqu??te van Kamel Daoud, in Frankrijk verschenen in 2014, en vertaald als Moussa of de dood van een Arabier. Daoud beschouwt L?????tranger van Albert Camus als werkelijkheid: eigenlijk schrijft hij een vervolg met een andere verteller, namelijk de broer van de naamloze Arabier die door Meursault werd neergeschoten op het strand.

Het vervolg van deze tekst lees je in de papieren versie van DW B 2016 2 of in bijgevoegde pdf.