Op deze pagina's is het archief van DW B terug te vinden. Voor de actuele website ga naar: http://www.dwb.be

'Het beeld in de arena van taal.' Focus op de graphic poem

Verschenen in: Graphic poem
Auteur: Patrick Bassant

 

Een man zit aan een tafel en denkt diep na. Om zijn hoofd hangt een aura van spinrag. Het denken lijkt niet te willen vlotten, de man kijkt er moeilijk bij en de spin kruipt nader en nader. Plots slaat een bliksem in zijn hoofd en als de man is bijgekomen van de schrik, komt er een prachtig vrouwtje uit zijn hoofd gekropen. Hij pakt haar vast, bekijkt haar, koestert haar, aanbidt haar zelfs maar beseft al snel dat hij haar niet voor zichzelf mag houden. Met een traan in zijn ogen neemt hij afscheid van de vrouw, stopt haar in een envelop en zendt haar de wereld in.

 

In 1920 snijdt Frans Masereel de prenten van wat later zijn favoriete boek zal worden, L???Id??e.1 Deze beeldroman bestaat uit 83 houtsneden waarin het verhaal verteld wordt van de idee, die ten tonele komt, dwaalt, een man ontmoet aan wie ze de idee doorgeeft. Haar geliefde wordt hiervoor gestraft en ge??xecuteerd. De idee neemt zich voor om een betere manier te vinden door zich aan zoveel mogelijk mensen kenbaar te maken. Via de nieuwe massamedia zoals krant, radio en film weet ze iedereen goed op te poken en uiteindelijk lukt het haar om mensen met elkaar van gedachten te laten wisselen, misschien wel over haar, haar idee.

Het lukt Masereel dit hele verhaal, dat in feite een po??tische weergave is van zijn politieke idee??n, en in die zin tamelijk abstract, toch weer te geven in tastbare prenten, waarin zowel de veelheid van indrukken in de stad, de dreiging van het regime als het ontluikende kapitalisme in beeld worden gebracht. Het hele boek wordt door Masereel immers opgebouwd als een woordloze allegorie. De nochtans diffuse notie van een idee wordt voorgesteld als een naakte, jonge vrouw, die gekleed, en dus ongevaarlijk gemaakt, of zelfs verborgen dient te worden. Of met urine en zeisen verjaagd.

 

Meer dan als het idee, de toevallige vlaag van inspiratie, moeten we de idee begrijpen als inzicht, wijsheid, construct. De idee, niet toevallig ontstaan aan een schrijftafel, geboren uit het hoofd van de kunstenaar en vervolgens leven ingeblazen door een bliksem ??? als de geestelijke tegenvoeter van Mary Shelleys Frankenstein ??? begeeft zich in de wereld en zet de mensheid aan tot revolte. Natuurlijk is de meest voor de hand liggende lezing van L???Id??e een politieke. Masereels expressionisme heeft steeds een onmiskenbare politieke lading gehad, zonder dat zijn werk in een bepaalde hoek gedrukt moest worden. Het is goed denkbaar dat L???Id??e als primair doel had om analfabete arbeiders en landarbeiders de weg naar een alternatief te wijzen. De Oktoberrevolutie in de Sovjet-Unie speelt in 1920, als het boek in Parijs verschijnt, een belangrijke rol in Europa???s artistieke en politieke ontwikkeling. De clerus en de kapitalisten vrezen de idee het meest, zeker als zelfs openbare boekverbrandingen niets meer uithalen.

Maar L???Id??e is meer dan een revolutionair traktaat, juist omdat het ook zo universeel leesbaar is. Zoals de denker aan het begin van het verhaal, met tranen in de ogen, zijn Idee los moet laten en er afscheid van moet nemen. Hij stuurt haar de wereld in, waar ze een eigen leven gaat leiden, en het leven van vele mensen infecteert. Het is een universeel verhaal van de eenzame schepper, van de miskenning, van de vervolging, van de triomf, van de liefde. Er worden vensters geopend, en daar klinken vele geluiden door. 

 

Het vervolg van deze tekst lees je in de papieren versie van DW B 2016 3.