1. Lieux sans mémoire
In zijn klassiek geworden artikel ‘Between Memory and History: Les lieux de mémoire’ (1989) schrijft de Franse historicus Pierre Nora dat er in de westerse samenleving geen milieux de mémoire meer bestaan. Aan het einde van de twintigste eeuw kon, zo betoogde Nora, niet langer gesproken worden van een maatschappelijk gedeeld geheugen, zoals dat er nog wel zou zijn geweest in de periode waarin de natiestaat floreerde. De hedendaagse mens moet het daarentegen doen met monumenten of ceremonies waarin het geheugen eens is vastgelegd, opdat het niet uitmondt in amnesie. Dat zijn de zogenaamde lieux de mémoire, door Nora gedefinieerd aan de hand van een zeer beeldende metafoor:

moments of history torn away from the movement of history, then returned; no longer quite life, not yet death, like shells on the shore when the sea of living memory has receded.      

In Historici en hun métier: een inleiding tot de historische kritiek (2007) schrijft de Gentse hoogleraar Marc Boone dat Nora een typisch postmoderne kijk op de geschiedenis ontvouwt. Het verleden wordt immers niet voorgesteld als een coherent verhaal met een navolgbare logica, maar is een eindeloze oceaan waaruit (of waarin) sommige schelpen voor eeuwig verdwijnen en andere uit de branding worden opgeraapt. De historicus in de traditie van Nora is kortom iemand die, in de woorden van Boone, ‘naar eigen inzicht een parcours doorheen de “lieux de mémoire” kan uitstippelen’. Het is een formulering die te denken geeft, omdat ze veronderstelt dat de lieux in kwestie houvast kunnen bieden bij het vertellen van een verhaal dat weliswaar subjectief is, maar toch enige orde schept in de met troggen en puntige koraalriffen bezaaide oceaan van het verleden. Een ‘parcours’ verloopt immers netjes van start- tot eindpunt en wie iets ‘uitstippelt’ volgt eveneens een lineaire lijn. Zo leidt een postmodern uitgangspunt uiteindelijk tot een traditioneel opgebouwd narratief, althans voor wie het handboek van Boone volgt.  

Het vervolg van deze tekst lees je in de papieren versie van DW B 2015 4 en in de pdf-versie hierboven.