Vrouwen en hun lichamen ??? het is een oud zeer. Voor mannen misschien wel het oudste zeer ter wereld. Tijdens de tafelgesprekken te Lebak spreekt Max Havelaar zeer openhartig over het Javaanse meisje Si Oepi Keteh: ???ze had geen lichaam moeten hebben???. Hij ziet die mooie vrouwen nog liever doodvallen, laat hij zich ontvallen. Nooit eerder heb ik dat oude mannelijke zeer echter zo schaamteloos ontluisterd gezien als in Bloeiende Agatha, de debuutroman van filosoof en cultuurcriticus Frank Vande Veire. Even genadeloos als empathisch traceert Vande Veire enkele van de meer extreme fantasie??n waarmee mannen hun seksuele verlangen en onbehagen trachten te stroomlijnen en te structureren.

            In een beschouwende passage legt de verteller de vinger op de wonde: ???het onbehagen waarmee de armzalige eenzijdigheid van zijn geslacht de man opzadelt is zo sterk dat hij niet beter weet dan om, als een kind, het kwellende ervan op rekening van de vrouw te schrijven en haar hier dan ook voor te laten boeten??? (209). Het is een eenvoudige, zelfs banale gedachte, die de auteur op consequente en gepast walgelijke wijze uitwerkt in een reeks gewelddadige pornografische episodes die elkaar volgens een onverbiddelijke logica opvolgen en waarin systematisch de vrouw het geweld ondergaat. In al zijn obsceniteit bevat Bloeiende Agatha echter zo veel zelfbewustzijn en reflectie dat het resultaat zich volgens mij veeleer als een satire op het mannelijke onvermogen laat lezen dan als een excessief staaltje misogyne pornografie. Preciezer geformuleerd: het resultaat is schokkende pornografie, sadisme en gore die tegelijk het mannelijke onvermogen blootlegt dat aan de basis van het obscene verlangen en de ge??taleerde vrouwenhaat ligt.

            Naar analogie met Jos?? Saramago???s Stad der blinden ??? waarvan de oorspronkelijke Portugese titel letterlijk Essay over de blindheid betekent ??? had Vande Veires roman evengoed de titel Essay over de pornografie kunnen krijgen, of Essay over de vrouwenhaat. Met deze karakterisering wil ik Bloeiende Agatha echter niet verschonen: Frank Vande Veire duikt met twee armen vooruit in de wansmaak en serveert behalve een scherpe analyse een catalogus van (seksueel) geweld tegen vrouwen ??? van sluier tot besnijdenis, al blijft alles netjes binnen een christelijk referentiekader. In de presentatie van dit geweld is de grens tussen ideologische legitimering (vanuit het perspectief van de verteller) en ontmaskering van de ideologische fantasie vaak zo dun dat het niet altijd duidelijk is of en hoe ver Vande Veire in Bloeiende Agatha uit de bocht gaat. Bloeiende Agatha heeft de diepgang en precisie van een filosofische beschouwing, maar het is ook gewoon een echt over-the-top goor boek.

Het vervolg van dit artikel lees je in de papieren versie van DW B 2014 4 en in de pdf hierboven.